Na portalu gazeta.pl w zeszłym tygodniu pojawił się artykuł pod wdzięcznym tytułem „Jak sondaże mogą zniekształcać rzeczywistość”. W oparciu o badania przeprowadzone przez studentów SWPS autorzy szokują nas niebywałym odkryciem: sposób zadania pytania w ankiecie może wpływać na jej wyniki. Piszę w sposób ironiczny, bo z uśmiechem czytam tego typu rewelacje. Opisywane jako sensacyjne odkrycie – podczas gdy każdy student socjologii na zajęciach o metodologii badań społecznych poznaje szereg czynników (sposób zadania pytania, użyta skala, umiejscowienie w kwestionariuszu, długość kafeterii, kontekst w jakim umieszczone jest pytanie, sposób przeprowadzania wywiadu i tak dalej…), które mogą/mają wpływ na wyniki uzyskane z badania.
Przyjrzyjmy się przez chwilę jeszcze fragmentowi tekstu, w którym opisywane jest przeprowadzone badanie.
Moje największe zastrzeżenie co do wnioskowania autorów badań dotyczy faktu, iż w swoim badaniu de facto pytali respondentów nie o ich opinię lecz o wiedzę. Większość Polaków pewnie nie ma pojęcia ile średnio godzin spędza dziennie przeciętny Polak przed telewizorem – dlatego odpowiadając na takie pytanie zwyczajnie próbuje zgadnąć. Podświadomie jednak ludziom nie zależy na oszacowaniu dobrego wyniku – będą się w pierwszej kolejności bronić przed udzieleniem złej odpowiedzi, która mogłaby świadczyć o ich ignorancji (tak to wygląda w dużym uproszczeniu u wiele osób – nie piszę, że u wszystkich!). Aby uniknąć złej odpowiedzi patrzą na skalę i starają się raczej unikać skrajnych odpowiedzi. Tak jak ad hoc bym tłumaczył różnice w wynikach dwóch badań.
Dlatego z ostrożnością podchodziłbym do takiego uogólnienia jakie poczynili autorzy tego badania.