Psychoterapia online i psychoterapia w gabinecie

Coraz częściej w sieci trafiam na dyskusje dotyczące efektywności różnych form psychoterapii. Jednym z częstszych dylematów czy pytań jest „dlaczego by nie korzystać z terapii online skoro jest ona mniej kosztowna?” (mniej kosztowna dla pacjenta ze względu na zaoszczędzony czas poświęcony na dojazd, czy mniej kosztowna dla terapeuty który nie ponosi kosztów wynajmu gabinetu). Czy między terapią online a taką tradycyjną w gabinecie jest naprawdę taka duża różnica – to pytanie pojawia się nie raz w dyskusjach. Brakuje poważnych meta analiz i badań porównujących skuteczność tych dwóch form terapii natomiast mamy pewne dość mocne przesłanki, które sprawiają, że sam jestem zdania, że nie można postawić znaku równości między terapią online a offline.

Co wiemy o tym, jak Internet wpływa na mózg?

Zwykle dyskusja na temat efektywności obydwu form terapii jest w jakiś sposób wyizolowana od naszej (gromadzonej przede wszystkim na przełomie ostatnich kilkunastu lat) wiedzy dotyczącej tego jak zachowuje się mózg człowieka w związku z korzystaniem z Internetu czy komunikacją online. Nicholas Carr w swojej książce „Płytki umysł. Jak internet wpływa na nasz mózg” pokazuje, że surfowanie po sieci upośledza nasz mózg jeśli o chodzi o głębokie, refleksyjne myślenie, upośledza naszą koncentrację, sprawia, że myślimy w sposób bardziej powierzchowny. Jak to się ma do terapii online? W przypadku pracy z niektórymi pacjentami może być tak, że do sesji psychoterapeutycznej siadają bezpośrednio po sesji scrollowania TikToka albo przeglądania Youtube. Oczywiście jest to możliwe w przypadku pacjentów, którzy trafiają do nas offline ale sama konieczność przemieszczenia się w inne miejsce sprawia, że statystycznie rzecz biorąc będzie to rzadziej spotykane. To już na wstępie daje inne warunki do pracy terapeutycznej.

A jak wpływa na komunikację?

Coraz więcej też wiemy na temat wpływ online kontakt na komunikację: przez ograniczoną niewerbalną komunikację dochodzi do częstszych nieporozumień. Komunikacja online w formie video chatów (które jako jedyne mogą być porównywalne jeśli chodzi o efektywność komunikacji z kontaktem face to face) doprowadza wiele osób do tzw. Zoom fatigue – czego doświadczyło wielu pracowników, którzy przez pandemię COVID 19 musieli przenieść swoje spotkania online. Co to oznacza dla terapeutów? Jeśli to terapeuta jest głównym narzędzie w swojej pracy i jednym z zadań terapeuty jest dbania o swój dobrostan to statystycznie rzecz biorąc tego typu forma komunikacji będzie bardziej męcząca dla psychoterapeutów. W Wikipedii mowa jest nie tylko o fizycznym zmęczeniu ale także emocjonalnym:

  • Emotional exhaustion, a long lasting and chronic feeling. Energy use during a Zoom call is higher, people are unable to recover and re-energize in their free time, thus permanently experiencing exhaustion.
  • Depletion, the lack of motivation mirrored in the unwillingness to engage in many different tasks that require effort and self-control.
WiKIpedia

W obliczu tych konsekwencji dość niepokojące jest to, że terapeuci swoich często wyczerpanych emocjonalnie pacjentów zachęcają do kontaktu, który to wyczerpanie może jeszcze tylko pogłębiać.

Dlaczego psychoterapia w ogóle działa? I jak to się ma do kontaktu online?

Wielkim entuzjastą analitycznego (nie psychoanalitycznego) myślenia o wpływie tego, jaki wpływ może mieć forma pracy terapeutycznej na człowieka jest włoski terapeuta Louis Cozolino. W swojej książce „Why therapy works” tłumaczy jak duże znaczenie ma neuroplastyczność ludzkiego mózgu na efektywność terapii. Na tą neuroplastyczność mózgu ma wpływ ludzki kontakt. Nie mam niestety pod ręką teraz badań natomiast słyszałem kilkukrotnie o analizach pokazujących jak kontakt na żywo wpływa chociażby na nasz poziom różnych hormonów (przy czym kontakt online będzie tu upośledzony). Mam podejrzenia (tak póki co podejrzenia), że podobnie kontakt na żywo w gabinecie będzie bardziej sprzyjał neuroplastyczności niż kontakt online (jeśli ktoś dysponuje badaniami, które falsyfikują to stwierdzenie to proszę o podesłanie).

W poszukiwaniu badań pokazujących różnice w pracy naszego mózgu w tradycyjnym kontakcie vs. przez Internet trafiłem na artykuł naukowy Schwartz (i całego zespołu): „Technologically-assisted communication attenuates inter-brain synchrony” (tekst z 2022 roku).. W ramach badań porównali oni jak kontakt dzieci z matkami różni się w zależności od formy komunikacji pod kątem synchronizacji różnych części mózgu, które są kluczowe do budowania społecznych relacji. Poniżej znajdziecie zdjęcie obrazujące różnicę między video chatem a kontaktem face to face.

Jest to pierwszego badanie tego typu natomiast wyniki są przerażające (przerażające pod kątem tego jak uboga może być komunikacja online w kontekście możliwości budowania ludzkich więzi).

In contrast to the 9 significant links working in tandem during the live interaction, only 1 link connected the two brains during video-chat communication: between the mother’s right frontal region and the child’s left temporal region.

ŹRÓDŁO: Artykuł AUTORSTWA SCHWARTZ I ZESPOŁU

Co więcej badacze zauważają, że różnice między dwoma typami komunikacji mogą być jeszcze bardziej znaczące, kiedy bierzemy pod uwagę osoby, które jeszcze się nie znają (a do takiego przypadku może dochodzić kiedy pacjent trafia do nieznanego sobie terapeuty).

Jeśli wierzymy w to, że relacja terapeutyczna jest jednym z głównym czynników leczących w ramach psychoterapii (a tak pokazuje wiele badań) to w obliczu tego badania jeśli wierzymy, że praca online będzie tak samo efektywna jak ta w gabinecie pod kątem budowania relacji to popełniamy duży błąd.

Jeśli środowisko terapeutyczne będzie ślepe na wyniki tego typu badań to słabo to wróży w kontekście budowania zaufania i autorytetu do nasze profesji.

Podsumowując: psychoterapia online i psychoterapia w gabinecie

Jeśli ktoś pyta czy terapia online może być tak samo skuteczna jak ta offline to poza wyjątkowymi przypadkami z zasady praca w gabinecie będzie skuteczniejsza na dłuższą metę z 2 głównych powodów (o których już możemy wnioskować na podstawie badań).

  1. Kontakt online jest statystycznie rzecz biorąc bardziej wyczerpujący niż kontakt twarzą w twarz i częściej ma różne negatywne emocjonalne konsekwencje.
  2. Poziom synchronizacji tych części mózgu, które odpowiadają za tworzenie społecznych więzi, jest o wiele bardziej ubogi w przypadku komunikacji online (1 połączenie vs 9 połączeń w przypadku kontakt twarzą w twarz). Tym samy tworzeniem relacji terapeutycznej online jest dużo większym wyzwaniem i statystycznie rzecz biorąc większość terapeutów sobie będzie z tym znacznie gorzej radzić niż w ramach kontaktu w gabinecie.

Czy to oznacza, że psychoterapia online nie ma sensu?

Tego nie powiedziałem. Nie o tym jest ten tekst 🙂 To już kompletnie inne rozważania – sam mogę wyliczyć wiele sytuacji, w których terapia online będzie bardzo pomocna.

Co na ten temat twierdzi „sztuczna inteligencja”?

W ramach testu sprawdźmy (z przymrużeniem oka oczywiście) co na ten temat powie Chat GPT.

Czy psychoterapia online jest tak samo skuteczna jak tradycyjna w gabinecie? (zapytanie przez Chat GPT)

Odpowiedź (Chat GPT): Badania sugerują, że psychoterapia online może być tak samo skuteczna jak tradycyjna terapia prowadzona w gabinecie. Jednak skuteczność terapii zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj problemu zdrowotnego, indywidualne potrzeby pacjenta i umiejętności terapeuty.

Psychoterapia online oferuje wiele zalet, takich jak wygodę, oszczędność czasu i pieniędzy oraz większą dostępność do terapii dla osób z ograniczoną mobilnością lub w odległych regionach. Może również zapewnić poczucie anonimowości i prywatności dla osób, które nie chcą lub nie mogą ujawnić swojej tożsamości.

Jednak psychoterapia online może mieć pewne ograniczenia, takie jak niemożność nawiązania bezpośredniego kontaktu z terapeutą, trudności z interpretacją sygnałów niewerbalnych i brak dostępu do pełnego spektrum technik terapeutycznych, które można stosować w tradycyjnej terapii prowadzonej w gabinecie.

W każdym przypadku wybór między psychoterapią online a tradycyjną terapią prowadzoną w gabinecie powinien być dokładnie przemyślany i zależny od potrzeb i preferencji pacjenta oraz od umiejętności i doświadczenia terapeuty.

Leave a Reply